In de voetsporen van de Romeinen
Vandaag gaat A tot Z Reizen in de voetsporen van de Romeinen. Hiervoor beginnen wij in Maastricht, maar even een klein zijstapje naar onze woonplaats, Almere. Dit weekend kwam ik er namelijk achter, dat de Romeinen dichterbij zijn geweest dan ik had gedacht. Tijdens een wandeling in Almere ontdekte ik, dat in De Laren in Almere-Haven handgevormde scherven uit de Romeinse tijd zijn ontdekt. Dit vraagt om een korte geschiedenisles.
Rond 6.000 v. Chr. Begon de zeespiegel te stijgen tot rond 3.800 v. Chr en ontstond rond Almere een uitgestrekt moerasgebied, waarmee de bewoning uit de Steentijd hier ophield te bestaan. Rond het jaar nul was rond dit huidige deel van Flevoland een groot meer ontstaan, dat de Romeinen Mare Flevum of Lacus Flevum noemden. Zo dat waren de Romeinen in onze achtertuin.
Limes (latijn: grens)
In de Romeinse wereld lag de noordelijke grens van dit enorme rijk dwars door ons huidige Nederland. De Rijn vormt bij ons de grens, maar de duizenden kilometerlange grens loopt van het Noorden van Engeland tot aan de rand van de Sahara (Afrika). Vandaag blijven wij in Nederland, maar waarschijnlijk komen wij de Romeinen in onze volgende blogs nog regelmatig tegen.
Maastricht (Mosa Trajectum)
Bij hun tocht naar het noorden komen de Romeinen uit op de Maas. Daar bouwen zij een brug tijdens de aanleg van de Via Belgica (de oude Romeinse weg) naar Keulen. Rond deze brug vormt zich een nederzetting, wat later de stad Maastricht wordt.
Echte gebouwen uit die tijd zijn er niet meer. Er zijn nog veel resten en herinneringen aan de Romeinen in de stad. De oudste brug van Nederland, de Sint Servaasbrug, is gebouwd nadat haar Romeinse voorganger in 1280 instortte tijdens een processie. De resten van de brug liggen nog op de bodem van de Maas. In het centrum van Maastricht, het Stokstraatkwartier, stond een fort. Dit is nog te zien aan het rechthoekige patroon van de straten en de verhoogde ligging van de straten. In dit deel van Maastricht was ook het Romeins badhuis, wat de naam van het plein Op de Thermen verklaart. Tegenwoordig is de Stokstraat een luxe winkelstraat.
Via Belgica
Wij volgen de Romeinen over de Via Belgia door Limburg langs Meerssen, Valkenburg naar Heerlen.
Hier zijn wat meer zichtbaardere herinneringen aan de Romeinen. De kasteelruïne van Valkenburg heeft bijvoorbeeld stenen van oude Romeinse gebouwen, die tijdens als bouwmateriaal werd gebruikt bij de bouw van het kasteel.
Heel bijzonder is echter museum Romeinse Katacomben, waar dwalend door onderaardse gangen een bezoek kan worden gebracht aan graven van de gewoon Romeinse burger, maar ook de rijkversierde grafkamers van de vooraanstaande Romeinen.
Heerlen
Onder Heerlen ligt de Romeinse stad Coriovallum, daarvan is het Romeins badhuis opgegraven. Het gebouw heeft een 500 meter Romeinse muur en een 2500 m2 goed bewaarde vloer. Het is het oudste stenen gebouw van Nederland, gebouwd tussen 63 en 73 n. Chr. In het museum is ook een vaste expositie met gebruiksvoorwerpen uit de Romeinse tijd.
De Via Belgica gaat nu verder naar Duitsland, maar wij volgen de Romeinen naar de kust.
Nijmegen
Hier bouwden de Romeinen op het Valkhof een stenen fort (of castellum). Dit gebeurde in de laat-Romeinse periode, waarna het castellum in het keizerrijk van Karel de Grote werd omgebouwd tot een van zijn paleizen. Het Valkhof is een park met heel veel historie en is daarom een Rijksmonument. In het park staat het museum Valkhof met veel moois uit de Romeinse tijd, maar ook een collectie moderne kunst en natuurlijk veel over de roemruchte geschiedenis van Nijmegen.
Arnhem
In het stadsdeel Meinerswijk was het enige Gelderse limesfort, waarschijnlijk gebouwd in 15 n. Chr. En later rond 170-180 herbouwd. Het fort lag strategisch tegenover de monding van de IJssel en dit zorgde bij de Romeinen voor veel waterproblemen. Het hele gebied is dan ook meer dan twee opgehoogd en kan nog steeds overstromen. De schanskorven, die het fort nu visualiseren staan dus soms ook in het water.
Vechten
Net als in stadsdeel Meinerswijk is in Vechten (bij Utrecht) ook de contouren van het Romeinse fort, dat hier stond, zichtbaar gemaakt in het landschap. Hierin zijn teksten, afbeeldingen en voorwerpen uit de Romeinse tijd verwerkt.
Utrecht
Hier waren de Romeinen natuurlijk ook. Op de plek van het Domplein stond een Romeins catellum Trajectum. De eerste 4 versies waren van hout gemaakt en tussen 50 en 275 n. Chr. Regelmatig herbouwd. De laatste stenen versie werd in 275 verlaten. Onder het Domplein is nu DOMunder, waar je wordt meegenomen in de geschiedenis van de Domstad, van de Romeinen tot de storm van 1674. En er is nog meer Romeins in het Utrechtse. In de wijk Leidsche Rijn is in 1997 resten van een Romeins schip gevonden, het beste bewaarde Romeins schip ter wereld. Het schip en ook nog verdere Romeinse resten zijn te zien in het Castellum Hoge woerd (met de contouren van een Romeins fort).
We komen steeds dichterbij de kust. Voor we Alphen aan de Rijn aandoen, komen we langs Zwammerdam, waar in de Romeinse tijd het fort Nigrum Pullum (zwarte kip of donkere aarde) stond. Zwammerdam is echter meer in het nieuws geweest door de 6 schepen, die er zijn gevonden. Deze zijn geconserveerd en zullen te zien zijn in het nog te bouwen Nationaal Romeins Scheepvaartmuseum bij het Archeon in Alphen aan de Rijn.
Alphen aan de Rijn
In de restauratiewerf van het Archeon is te zien hoe de restauratie van de Romeinse Zwammerdamschepen gaat met veel informatie over de Romeinse limes. Bij de entree van het Archeon staat de herbouwde Romeinse Villa, die in Rijswijk is gevonden. In dit Archeologiehuis is o.a. het Romeins museum gevestigd.
Leiden
Bent u meer van de opgegraven stukken van de Romeinen dan moet een bezoek aan het Rijksmuseum van Oudheden zeker op uw lijst. Zij hebben altijd een vast tentoonstelling Nederland in de Romeinse tijd met het beroemde gezichtsmasker van een Romeinse ruiter, dat werd opgegraven op het terrein van Matilo tussen de Leidse wijken Roomburg en Meerburg. Daarnaast zijn er ook vaak tijdelijke tentoonstelling over de Romeinen. Voor wie al een indruk wil, in deze link een paar mini-colleges over de Romeinen:
https://www.rmo.nl/online-mini-colleges-romeinen-in-nederland/
En dan komen wij bij Katwijk aan de kust. Vanaf de 16e tot 18e kon men bij laag water de resten van een fort zien, in de volksmond Brittenburg genoemd. Door de vele Romeinse voorwerpen is het vrijwel zeker een Romeins fort geweest. Veel stenen van het fort zijn weggehakt en als bouwmateriaal in Katwijk gebruikt. Het water heeft helaas de rest verwoest.
Tijdens onze tocht in de voetsporen van de Romeinen door Nederland is gebleken, dat er van de gebouwen weinig over is gebleven. Gelukkig zijn er nog wel mooie vondsten in o.a. het Museum van Oudheden in Leiden. En is er op vele plaatsen nog wel te zien hoe het er in de Romeinse tijd aan toe ging.
Wilt u mee weten dan zijn onderstaande website leuk:
Wij vonden het heel leuk om op zoek te gaan naar de Romeinen in ons land. Volgende week volgen wij de Vikingen en zullen deze maand nog 2x de voetsporen volgen van een historisch volk of gebeurtenis. Heeft u nog suggesties, dan horen wij het graag.
Meer blogs:
