Salzburg, het Rome van het noorden
Deze naam heeft de stad te danken aan de fraaie paleizen, mooie historische gebouwen en grote pleinen. Al dit moois is ontstaan in de 16de eeuw toen de Salzburgse prins-bisschop door Italiaanse architecten de stad in barokke stijl liet herbouwen. De historische binnenstad, die heerlijk compact is, staat uiteraard op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.
Nog even over de prins-bisschop. Wist je, dat Salzburg tot 1816 een eigen soeverein land was?
Daarnaast is Salzburg ook de geboortestad van Mozart, die nog duidelijk aanwezig is met geboortehuis, tal van monumenten en zeker tijdens de Salzburger Festspiele, waar talloze opera’s worden opgevoerd, waaronder natuurlijk veel gecomponeerd door Mozart.
De historische binnenstad, die ingeklemd ligt tussen de rivier de Salzach en de Festungsberg, is voornamelijk een voetgangersgebied, is compact en goed te voet te doen.
Net zoals vele andere Europese stadscentra, heeft Salzburg een kasseienwegdek, maar gelukkig zijn de meeste hiervan mild tot matig, wat de mobiliteit voor rolstoel- en scootmobielgebruikers vergemakkelijkt.
Laten wij de oude stad met het zo kenmerkende Hohensalzburg nu maar gaan bekijken.
Hohensalzburg
De vestiging Hohensalzburg ligt 80 meter boven de binnenstad op de top van de Festungsberg. Als je de kans hebt, moet je zeker gaan kijken (vanuit de oude stad) als het donker is, want dan is het kasteel mooi uitgelicht.
De vesting is een volledig ommuurde burcht met een lengte van 250 meter en het is 150 meter breed. Hiermee is het een van de grootste middeleeuwse kastelen van Europa.
De bouw is begonnen in 1077 en er is steeds doorgebouwd. Het huidige aanzien is zo sinds de 15de eeuw. De vesting was een schuilplaats voor de aartsbisschoppen van de stad. De vestiging is alleen door Napoleon veroverd. Hij nam mee wat zijn soldaten konden dragen en vertrok weer.
Een van de bekendste bisschoppen, die op de vesting woonde, is Wolf Dietrich von Raitenau. Hij liet voor zijn maîtresse en hun 15 kinderen het slot Mirabell bouwen. De Paus in Rome was hier niet zo blij mee en tot zijn dood heeft hij als een gevangenen op de vesting gewoond.
De vesting is via een steil wandelpad te bereiken, maar er is ook een tandradbaan (Festungsbahn), die je vanaf de Festungsgasse in kort tijd naar de top van de berg brengt.
Het is heel leuk om wat rond te kijken op de vesting. Er zijn ook twee musea, het Marionettenmuseum (of het Rainer-Regimentsmuseum) en het Vestingmuseum met o.a. houtsnij- en ijzersmeedwerk, wapenuitrusting, folterinstrumenten en wapenschilden van bisschoppen.
Toegankelijkheid
Via de Festungsbahn is Hohensalzburg rolstoeltoegankelijk. Er is toegang tot het panoramaterras, het bastion bij het bergstation, de binnenplaats van het kasteel, de tentoonstelling in de wapenkamer, de Kuenburgbastei en het marionettenmuseum via de lift in de klokkentoren. De ruimtes binnen in de vesting zijn niet drempelvrij.
Slot Mirabell
Na het verhaal van Wolf Dietrich zijn wij wel benieuwd naar het kasteel voor zijn maîtresse.
Het paleis is een van de bekendste bezienswaardigheden van Salzburg en dit is vooral vanwege zijn prachtige tuinen. Het paleis is begin 17de eeuw gebouwd, maar maakte tijdens de 30-jarige oorlog (1618-1648) deel uit van de verdedigingswerken van de stad. Daarna is het door een barok architect weer in zijn glorie hersteld. Echter in 1818 werd het bijna verwoest bij een grote stadsbrand. Alleen de westelijke geveld, hier zie je nog steeds het oorspronkelijke barokke uiterlijk van slot Mirabell, en de binnenplaats bleven bewaard. De rest van het paleis werd in laat classicistische stijl herbouwd.
De tuinen zijn geometrisch aangelegd en hebben talloze mythische beelden, van o.a. Eneas, Hercules, Paris, Pluton en Ottavio Mosto. En wanneer je The Sound of Music hebt gezien, dan kom je hier zeker een paar plekken tegen, waar scènes uit de film zijn opgenomen. Ook heb je vanuit de tuin een mooi uitzicht op Hohensalzburg.
Het paleis en de tuinen zijn rolstoeltoegankelijk.
Tijd voor Mozart
Op 27 januari 1756 is Wolfgang Amadeus (een verbastering van zijn 4de naam Theophilus) Mozart in Salzburg geboren. Officieel heette hij Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart.
Hij is geboren in de Getreidegasse en verhuisde op zijn 17de naar Markartplatz 8. In 1781, na zijn ontslag bij het bisschoppelijk hof, verhuisde hij naar Wenen, waar hij ook gestorven is.
Het geboortehuis van Mozart
Hartje Salzburg aan de Getreidegasse 9 is nu een museum, waar de beroemde componist centraal staat. Hier werd Mozart op de derde verdieping geboren.
Op de derde verdieping van het museum leer je de familie Mozart kennen met de slaapkamer van zijn ouders en zijn eerste viool. Op de tweede verdieping zijn o.a. originele partituren te bekijken en op de eerste verdieping zie je het dagelijkse leven van Mozart met veel voorwerpen, die goed bewaard zijn gebleven, zoals bijvoorbeeld zijn pruik.
Leuk om te bedenken, dat toen hij hier woonde op zijn vierde zijn eerste composities schreef en op zijn 13de werd benoemd tot concertmeester aan het hof van de bisschop van Salzburg.
Helaas is het geboortehuis niet rolstoeltoegankelijk.
Er is natuurlijk nog meer Mozart in Salzburg, zoals het huis waar hij op zijn 17de heen verhuisde:
Het woonhuis aan Markartplatz, waar de familie Mozart op de eerste verdieping woonde, wordt ook wel het Tanzmeisterhaus genoemd. Er woonde namelijk ook de dansmeester van de vroegere bisschoppen.
Wist je, dat de familie Mozart verhuisde omdat Wolfgang in het oude huis nog de kamer deelde met zijn zus? Bij wet was verboden, dat jongens vanaf 17 jaar met hun zus op een kamer sliepen. De reden om te verhuizen toen Wolfgang 17 werd.
Het woonhuis werd in 1944 bijna volledig verwoest tijdens een bombardement, alleen de Tanzmeistersaal bleef gespaard. Het werd herbouwd en geopend in 1956. In 1996 is het gerenoveerd. In dit huis, nu ook een museum, vind je naast veel informatie over Mozart ook veel over zijn zus, Nannerl.
Via de ingang Theatergasse is het woonhuis met rolstoel bereikbaar.
Getreidegasse
Is meer dan alleen het geboortehuis van Mozart. Het is ook dé winkelstraat van Salzburg. Het is een smalle langgerekte straat met aan beide kanten hoge, statige huizen en bijzondere uithangborden. De huizen zijn Durchhäuser (huizen als doorgang) en hebben mooie binnenplaatsen of zijn een doorgang naar de Universitätsplatz en de Salzach. In de binnenruimtes heb je schitterende arcades, galerijen en leuke winkeltjes. Je ziet er veel marmer, barok en gotiek.
Het is een erg leuke straat om te ontdekken en op zoek te gaan naar mooie doorkijkjes, hofjes en passages.
De Dom van Salzburg
Midden in de oude binnenstad staat deze imposante kathedraal. Salzburg moest het Rome van het noorden worden en dat is wel te zien.
Het plein voor de Dom is prachtig en heeft een mooie fontein, die echt een bezoekje waard is. Bedenk wel, dat deze in het najaar/winter ingepakt wordt om te beschermen tegen de winterkou. Ook niet te missen is de Mariazuil op het plein.
De Dom is de derde kerk op deze plaats en werd in 1626 ingewijd. De torens, die uit vier bouwlagen bestaan, waren toen nog niet klaar. Dit duurde nog tot 1656.
De voorgevel bestaat uit drie bouwlagen en als bezoeker van de kathedraal word je begroet door de beelden van de apostelen Petrus en Paulus (met sleutel en zwaard) en de twee heiligen Rupert en Vergilius (met zoutvat en kathedraalmaquette). Van de bouwers van de kathedraal, Markus Sittikus en Paris Lodron zijn de wapenschilden op de gevel te zien.
Het interieur van deze prachtige kerk is wit en zalmroze en de 79 m hoge koepel van de dom van Salzburg met zijn grote ramen zorgt voor voldoende licht. Net als de kerk is de kunst ook barok. Veel kunst is helaas naar Florence verdwenen, waar het nu te zien is.
De Dom speelde in Mozarts leven een grote rol. Hij is samen met zijn zusje Nannerl gedoopt in de bronzen doopvont in de kapel bij de ingang. Ook speelde hier hij hier op het (meest rechtse) orgel.
Met uitzondering van de crypte is de Dom rolstoelvriendelijk.
Residenz
Staat op het plein tegenover de Dom. Weer een prominent gebouw met 180 kamers, waaronder prachtige pronkkamers. Hier zie je hoe de middeleeuwse bisschoppen leefden. De kamers worden gebruikt voor concerten en recepties, maar zijn ook te bezichtigen. Vooral de plafondschilderijen zijn de moeite waard. Op de derde verdieping is er schilderkunst uit de 16de-19de eeuw, waaronder Nederlandse meesters, als Rembrandt, Brueghel en Rubens.
De Residenz is rolstoeltoegankelijk.
Leuk zijn ook de ‘Dombogen’, die de pronkkamers verbinden met de Dom. Op de ‘Dombogen ligt een terras en van de bogen van de Dom heb je een mooi uitzicht over de stad.
St. Petersabdij
Ook dit benedictijnenklooster valt onder het Domkwartier. De abdij ligt aan de voet van de Mönchberg, direct onder de vesting Hohensalzburg. Het is het oudste klooster in het Duitstalig gebied en werd gesticht door de heilige Rupert. Hier is het begin van de stad Salzburg.
Ook vind je hier een van de oudste begraafplaatsen van Europa. Het lijkt meer een park, dan een kerkhof en is heel herkenbaar voor wie de film The Sound of Music heeft gezien. Hier is in de film de verzoekplek wanneer de familie Von Trapp na het concert vluchten voor de Duitsers.
Op het kerkhof zie je naast oude graven van monniken ook de graven van de componist Haydn en Nannerl Mozart. En dan zijn er ook nog eeuwenoude catacomben.
Ondanks dat het een kerkhof is, is het een mooie rustige plek om rond te dwalen.
De rolstoeltoegankelijk toegang ligt links naast de hoofdingang, de deur kan met een eurosleutel worden geopend. De catacomben zijn niet rolstoeltoegankelijk. Via de binnenplaats van de St. Peter kan je drempelloos de begraafplaats bereiken.
DomQuartier
De Dom vormt samen met de Residenz en de St.Pietersabdij het Domkwartier. Samen met de musea hier vormt het een cultureel hoogtepunt.
Binnen het Domkwartier liggen ook het Dommuseum en het museum van St. Peter.
Het Domkwartier is rolstoelvriendelijk. Er worden ook allerlei rondleidingen voor minder validen georganiseerd en zijn uitgebreide aanpassingen gedaan om zoveel mogelijk toegankelijk te maken.
Klooster Nonnberg
Enkele jaren na het klooster van St. Peter wordt dit vrouwenklooster gesticht. Een deel van dit oudste nog steeds bestaande vrouwenklooster is helaas niet toegankelijk. De kerk bij het klooster is wel te bezoeken, net als het klooster museum.
Het klooster is ook te zien in de film van de Von Trapps als plek, waar Maria non wil worden.
Voor de echte Sound of Musicfan is er ook nog het huis van de familie, Villa Trapp.
Slot Hellbrunn
Ligt ten zuiden van de stad en bestaat uit het gele slot, Wasserspiele, het park en de dierentuin van Salzburg. Ook hier weer the Sound of Music, namelijk bij de ingang staat het paviljoen, waar Liesl en Rolf elkaar ontmoeten.
Hellbrunn is de naam van de ondergrondse waterstroom van de Untersberg naar de rivier van de Salzach.
Een mooie wandeling is over de autovrije Hellbrunner Allee. De laan loopt van de Residenz naar slot Hellbrunn, circa 5 kilometer met paleisjes en riante villa’s.
Wanneer je bij slot Hellbrunn aankomt zie je een uitgestrekte tuin (60 hectare) met in de verte een kasteeltje op een heuvel. In het park wordt in de winter gelanglaufd. Er zijn grote vijvers met een Frans park, natuurlijk een Engels landschap en een van de grootste speeltuinen van Salzburg. Het kasteeltje is Monatsschlössl met een restaurant, museum van Salzburger Volkskunde en een stenen openluchttheater.
Het jacht- en lusthof is helaas door een vroegere bezitter bijna leeggeroofd. Er zijn dus nagenoeg geen kunstschatten te bewonderen, maar wel muur-en plafondschilderingen.
Ook kom je er tapijten uit het Verre Oosten en fresco’s met feestvierders tegen. Het slot was vooral bedoeld voor kort verblijf en om de tijdgenoten van de aartsbisschop te imponeren.
Heel leuk is de lusttuin met de Wasserspiele, een tuin met allerlei verborgen waterverrassingen (in stoelen, tafel, holen, grotten en galerijen). Je wordt niet altijd nat en er zijn ook prachtige waterspektafels.
Bij een andere ingang, dan die voor de tuinen en het huis, kan je naar de dierentuin met zo’n 400 diersoorten. Beroemd zijn de loslopende en -vliegende witkop- en ganzegier.
Het slot is helaas niet rolstoeltoegankelijk. De tuinen en Wasserspiele wel, net als de dierentuin (bij het Afrikagedeelte is er wel een obstakel, waar rolstoelgebruikers hulp nodig hebben).
Hoe toegankelijk is Salzburg verder?
Er is rolstoeltoegankelijk openbaar vervoer, maar zoals al eerder verteld, is het oude centrum van Salzburg, waar alle bezienswaardigheden liggen, voornamelijk een voetgangersgebied en daarom kom je met het openbaar vervoer niet verder dan de rand van dit gebied. De oude stad heeft een lengte van slechts 1 kilometer.
Een van de uitdagingen in Salzburg zijn de rolstoeltoegankelijke toiletten. Er zijn maar een beperkt aantal aanwezig in de oude stad. Houd daar zeker rekening mee als je gaat ronddwalen in deze heerlijke stad.
Een pluspunt van Salzburg is wel, dat het voor het grootste deel vlak is. Uiteraard met uitzondering van de Festungsberg met de burcht. Salzburg is natuurlijk een oude stad en heeft zoals gebruikelijk veel kasseien, maar deze zijn hier gelukkig vaak redelijk vlak.
De meeste delen van de oude stad zijn vlak zonder stoepranden of trottoirs.
Salzburg is voor een stad in een Alpenland verrassend rolstoeltoegankelijk en een hele leuke stad voor een stedentrip of vanaf een vakantiebestemming in de buurt. Wij hopen, dat deze blog jullie heeft verrast over de toegankelijkheid van Salzburg.
Wil je alvast meer lezen over Oostenrijk? Lees dan eens onze blog: Toegankelijk Oostenrijk.
Ben je opzoek naar aangepaste accommodaties in Oostenrijk? Kijk dan op: Aangepaste accommodaties in Oostenrijk